Zapraszamy bardzo gorąco do zapoznania się z obszerną kolekcją – serią wydawniczą pt. Polska a Europa Środkowo-Wschodnia w XX wieku, stanowiącą jeden z licznych rezultatów projektu Elektroniczna platforma transferu wiedzy i zasobów źródłowych: Wizje roli Polski w Europie Środkowo-Wschodniej w koncepcjach geopolitycznych, gospodarczych i cywilizacyjno-kulturowych w XX w., finansowanego w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „DIALOG” w latach 2018 – 2020, jak również z wydawnictwem pokonferencyjnym.
Przedmiotowa wieloautorska seria wydawnicza obejmuje sześć modułów tematycznych skupiających szereg różnorodnych analiz realizowanych przez ekspertów projektu (historyków, politologów, specjalistów w zakresie relacji międzynarodowych, ekonomistów, kulturoznawców, etc.) dotyczących roli i miejsca Polski w Europie Środkowo-Wschodniej w XX wieku (z nawiązaniem do wieku XIX oraz współczesności, jak również uwzględniających szerszy kontekst europejski i globalny), oraz w szczególności z odniesieniem do myśli politycznej, społeczno-kulturowej (w tym w ujęciu refleksji z poziomu antropologii kultury) czy gospodarczej rodzimych intelektualistów. Polskie koncepcje i inicjatywy, dotyczące Europy Środkowo-Wschodniej, obejmujące zarówno narody zamieszkujące ten region, jak też i państwa na tym terenie funkcjonujące, stanowią istotny komponent europejskiej myśli politycznej, jak również zbiorowej pamięci europejskiej. Wspomnieć tylko można, iż ambicje organizowania ładu środkowoeuropejskiego z udziałem Polaków pojawiły się w rodzimej refleksji politycznej jeszcze przed wybuchem I wojny światowej i — będącym jej następstwem — odrodzeniem niepodległej Rzeczypospolitej. Stanowiły one również (i niejednokrotnie wciąż stanowią) pewien punkt odniesienia dla współczesnych zamysłów integracyjnych w regionie.
Oblicze polityczno-gospodarcze i społeczne Europy Środkowo-Wschodniej — będącej przez długi czas pod kontrolą trzech mocarstw europejskich: carskiej Rosji, Monarchii Austro-Węgierskiej pod berłem Habsburgów oraz kierowanej przez pruski ośrodek decyzyjny Rzeszy Niemieckiej — generowało konflikty zbrojne zarówno o charakterze lokalnym, jak i globalnym. Teren ten stał się także widownią starcia ideologicznego i militarnego dwóch totalitaryzmów oraz miejscem umacniania narzuconego przez Moskwę systemu komunistycznego. Warunki kształtowania się polskiej myśli politycznej, szczególnie w zakresie kategorii polityki zagranicznej, determinowały grupę, której wspomniane refleksje były dedykowane. Brak podmiotowości państwowej oraz ograniczenie suwerenności intelektualnej polskich elit w kraju po 1945 r., powodowały, że myśl ta miała niejednokrotnie charakter spekulatywny, a autorzy tychże koncepcji często zmuszeni byli do ich formułowania w warunkach konspiracji. Nie bez znaczenie pozostawała również kwestia bilateralnych relacji Polski z państwami regionu, cechująca się zmiennym stopniem intensyfikacji oraz różnorodnymi niekiedy interesami poszczególnych narodów regionu. Prezentowana seria wydawnicza podejmuje w tym zakresie w szczególności polską refleksję odnoszącą się do koncepcji integracyjnych z udziałem (bądź wręcz pod egidą) Rzeczypospolitej (zważywszy na aspekt potencjału Polski w wymiarze geograficznym, społecznym czy militarnym), uwzględniającą współpracę z Ukraińcami, Białorusinami, Litwinami, Łotyszami i Estończykami, jak również Węgrami, Czechami, Słowakami czy Rumunami oraz tworzonymi przez te nacje instytucjami państwowymi, a także próbom ich urzeczywistnienia od schyłku XIX do początku XXI wieku (rozszerzając niekiedy perspektywę, co jest nieodzowne dla pełnego obrazu, o szerszy kontekst innych krajów europejskich i globalny). Podejmowana jest również analiza aspektu gospodarczego, geopolitycznego i geoekonomicznego regionu.
W trakcie prowadzonych w ramach projektu badań skrupulatnej analizie oraz opisowi starano się również poddać idee, które odznaczały się w polskiej myśli politycznej szczególną żywotnością na przestrzeni dekad i odegrały nieodłączną rolę w wykształceniu się sposobu, w jaki dynamika stosunków między państwami Europy Środkowo-Wschodniej postrzegana jest również w dniu dzisiejszym. Wśród wielu podjętych zamysłów koncepcyjnych i idei, znalazły się m.in. : idea federacyjna, idea inkorporacyjna, prometejska, bałtycka i międzymorska, polityka równowagi (w latach 30 XX w.), doktryna ULB czy współcześnie realizowana koncepcja Trójmorza.
Ponadto, akcentem pozwalającym na lepsze zrozumienie z kolei meandrów polskiej myśli konserwatywnej w pierwszej połowie XX wieku, szczególnie w ujęciu środkowoeuropejskim, jest obszerna analiza ujęta w pozycji Na straży Starego Kontynentu. Jedność Europy w polskiej myśli konserwatywnej lat 1914-1945, obrazująca refleksje rodzimych konserwatystów poszukujące możliwych modeli nowego ładu europejskiego, uwzględniającego ściślejszą współpracę państw zarówno w obszarze Europy Środkowo-Wschodniej, jak i w wymiarze całego kontynentu. Wychodzące od konserwatystów idee integracji europejskiej stanowiły swoistą odpowiedź na agresywny sowiecki internacjonalizm, a w okresie późniejszym również na polityczną i militarną aktywność dążącej do bezwzględnego zdominowania Europy III Rzeszy.
Prowadząc namysł nad dwudziestowiecznym dorobkiem polskich elit intelektualnych, członkowie zespołu projektowego nie tracili również z oczu problemów, z którymi państwo i społeczeństwo polskie musiało się mierzyć po roku 1989 (z nawiązaniem do współczesności). Wiele uwagi poświęcono również należytemu opisaniu kwestii transformacji ustrojowej i wielopłaszczyznowych przemian społeczno-polityczno-gospodarczych (w tym same procesy transformacyjne) oraz wydarzeń z lat 80’ i 90’, które przyczyniły się do przeobrażenia Europy Środkowo-Wschodniej w ostatnich dekadach XX wieku. Podjęto również refleksję dotyczącą wpływu, jaki wielopłaszczyznowo rozumiany rozwój państwa i społeczeństwa polskiego wywarło jarzmo trwającej kilka dekad sowieckiej dominacji, oraz sposobu, w jaki piętno komunistycznego zniewolenia wpłynęło na ewolucję polskiej myśli politycznej, gospodarczej czy społecznej, rozwijanej zarówno przez elity intelektualne w kraju, jak i na wychodźstwie.
Oddawana w ręce Czytelnika seria wydawnicza — w zamyśle zespołu projektowego — tworzy swego rodzaju monografię intelektualnego wysiłku rodzimych elit nad sferą ważną z punktu widzenia miejsca Polski i Polaków w tej części Europy, szczególnie w kontekście relacji z wymienionymi państwami oraz uwzględnieniem szerszego tła geopolitycznego czy czynnikami państwowymi determinującymi postawę względem sąsiadów Polski i omawianych nacji.
Żywotność i wieloaspektowość tychże idei stanowi niewątpliwie historyczny fenomen, który w prezentowanej serii stał się przedmiotem analiz starannie dobranej grupy ekspertów, jak również — co jest faktem wartym uwypuklenia — pozostawał przedmiotem ożywionej, merytorycznej dyskusji naukowej prowadzonej w trakcie aktywności (konferencji, paneli, konsultacji wyników badań i prac ekspertów na różnych forach) realizowanych w trakcie projektu. Bezsprzecznym jest również fakt, iż tematyka ta pozostaje wciąż aktualna i podejmowana jest regularnie w toku dyskursu publicznego, z odniesieniem do bieżących polityk i konceptów rozwoju Polski. Rzeczą ważną — z punktu widzenia zespołu projektowego — jest podjęcie próby komplementarnego spojrzenia na polityczno-społeczny, kulturowy i historyczny rodowód państwa i społeczeństwa polskiego, w tym pojawiające się w poszczególnych okresach dziejów różnorodne wizje ich rozwoju.
Jednocześnie — w ramach uzupełnienia lub pogłębienia wiedzy — zapraszamy serdecznie do odwiedzenia naszej nowatorskiej platformy edukacyjno-historycznej EPTW. Poza bogatym zasobem publikacyjnym znajdziecie tam Państwo niezwykle szeroką bazę materiałów źródłowych, bibliograficznych, e-learningowych czy multimedialnych dot. ww. tematyki i stanowiących wprost odniesienie/uzupełnienie do podejmowanych ww. analiz, których efekty prezentowane są w niniejszej serii publikacyjnej — eptw.edu.pl
Innowacyjne połączenie serii wydawniczej z platformą elektroniczną stanowi w naszej ocenie warte uwagi, doskonałe i komplementarne narzędzie edukacyjne dedykowane zróżnicowanemu katalogowi odbiorców projektu, zarówno środowiskom akademickim, oświatowym, instytucji kultury, dziennikarskim jak i reprezentantom ośrodków analitycznych oraz administracji publicznej.
